ก่อนเราจะมาเริ่มเรื่องราวเกี่ยวกับชีวิตในญี่ปุ่นของผู้หญิงที่ชอบภาษาจีน อินละครเกาหลี ไม่ประสีประสากับภาษาญี่ปุ่น แต่ชีวิตก็ผกผันต้องตามสามีมาอยู่ญี่ปุ่น (แต่สามีเป็นคนไทยนะคะ 555 ไม่งั้นคงคุยกันไม่รู้เรื่อง) ก่อนจะมาก็วางแผนดิบดีว่าเดี๋ยว Golden week, Silver week อะไรก็ว่าไปจะบินกลับไทยบ้าง แต่สุดท้ายใครจะไปรู้ว่าพอมาอยู่ญี่ปุ่นได้ 4-5 เดือน Covid-19 ก็เริ่มเป็นที่รู้จักและสุดท้ายก็แพร่ระบาดไปทั่วโลกจนแผนทุกอย่างที่วางไว้พังสลายไปหมด แต่ชีวิตก็ต้องดำเนินต่อไป และปรับเปลี่ยนแผนชีวิตไปเรื่อยๆ เพื่อการอยู่ญี่ปุ่นอย่างราบรื่นในระยะยาว
สำหรับความรู้เบื้องต้นของคนที่ตั้งใจจะมาอยู่ญี่ปุ่นระยะยาว (ยังไม่ได้พูดถึงการทำงานและเสียภาษีใดๆ) เรื่องแรกๆที่ต้องรู้คือการทำเอกสารสำคัญต่างๆ หลักๆ คือ
- ก่อนเข้าประเทศญี่ปุ่นจะต้องมีใบ COE หรือ Certificate of Eligibility เพื่อใช้ผ่านเข้าเมืองที่ญี่ปุ่น ซึ่งส่วนใหญ่คนไทยก็จะมาโดยสนามบินหลักๆ เช่น Haneda, Narita กันอยู่แล้ว ถ้าถือ COE มาก็จะได้รับบัตรที่เรียกว่า 在留カード หรือบัตรไซริวจากสนามบินเลย โดยระยะเวลาที่อยู่ญี่ปุ่นได้ก็จะระบุตามที่เขียนไว้ใน COE
- เพิ่มเติมสำหรับคนที่ได้ไซริวการ์ดจากสนามบิน สามารถบอกเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมืองได้ว่าอยากทำพาร์ทไทม์ ทางเจ้าหน้าที่จะประทับตราอนุญาตให้ทำงานได้อาทิตย์ละไม่เกิน 28 ชั่วโมงมาให้ในบัตรเลย ไม่เช่นนั้นในภายหลังถ้าจะทำงานพิเศษจะต้องไปติดต่อขออนุญาตที่ immigration 入館 ใกล้บ้าน
- เมื่อถึงประเทศญี่ปุ่นแล้ว พอได้รับ 在留カード ที่สนามบินแล้วก็ต้องไปแจ้งย้ายเข้า 転入 ที่ 市役所 หรือเขตของบ้านที่พำนักอยู่ด้วย (ตอนได้รับบัตรไซริวการ์ดจากสนามบินเจ้าหน้าที่จะแนบเอกสารเกี่ยวกับการแจ้งย้ายเข้าเป็นภาษาอังกฤษมาให้ด้วย) ซึ่งสิ่งที่จะต้องทำให้เรียบร้อยที่เขตคือ
- อัพเดทที่อยู่ในบัตรไซริว
- แจ้ง 社会保健 ในกรณีที่ทำงานหรือพ่วงประกันกับสามี)หรือทำประกันสุขภาพ 国民保健 ที่เขต
- เข้าระบบ 年金 หรือบำนาญ ต่อให้เป็นนักเรียนก็ต้องแจ้ง ยิ่งถ้าคิดว่าจะทำงานต่อไม่เช่นนั้นจะโดนเรียกเก็บย้อนหลัง (แต่ช่วงเป็นนักเรียนขอ waive ไม่จ่ายได้ ใช้เอกสารว่าเป็นนักเรียนตั้งแต่เมื่อไหร่ถึงเมื่อไหร่ไปทำเรื่อง)
- และตั้งแต่ 1 มิถุนายน 2020 ญี่ปุ่นเริ่มพยายามผลักดันให้คนไปทำ 個人番号 หรือ マイナンバーカード My number card หรือบัตรประชาชนญี่ปุ่นกัน โดยสำหรับคนที่เพิ่งแจ้งเข้าจะต้องรอรับเอกสารเกี่ยวกับ My number จากเขตก่อนถึงจะไปทำได้
ซึ่งพอต่อไปอยู่ญี่ปุ่นแล้วเอกสารที่จะต้องใช้เป็นประจำก็คือ 在留カード บัตรไซริว กับ 住民票 สำเนาทะเบียนบ้าน (ต้องขอจากเขตแทบจะทุกครั้งที่จะใช้ เพราะมีอายุ 3 เดือน (ซึ่งในหลายๆกรณีถ้าถือใบขับขี่ญี่ปุ่นอยู่อาจจะสามารถใช้แทนได้ เนื่องจากคนญี่ปุ่นไม่มีบัตรประชาชน ใบขับขี่เลยกลายเป็นเอกสารแสดงตัวตนที่น่าเชื่อถือมากอย่างหนึ่ง โดยวิธีการทำใบขับขี่ญี่ปุ่นสำหรับคนต่างชาติจะเล่าในอีกบทความนึง)
คำศัพท์
- 在留カード ざいりゅうかーど บัตรประจำตัวคนต่างด้าว
- 入国管理局 にゅうこくかんりきょく สำนักงานตรวจคนเข้าเมือง ย่อเรียกสั้นๆว่า 入管 にゅうかん
- 転入 てんにゅう ย้ายเข้า
- 社会保健 しゃかいほけん ประกันสุขภาพบริษัท (ทำผ่านบริษัท)
- 国民保健 こくみんほけん ประกันสุขภาพประชาชน (ทำกับเขต)
- 年金 ねんきん บำนาญ
- 個人番号（こじんばんごう） หรือ マイナンバーカード My number card
- 住民票 じゅうみんひょう สำเนาทะเบียนบ้าน
